۱- طبقه بندی رگولاتورهای گاز بر اساس نوع گاز
یکی از روش های طبقه بندی رگولاتورها بر اساس نوع گازی است که می بایست فشار آن توسط رگولاتور کنترل و تنظیم گردد. در ذیل به طبقه بندی رگولاتورها بر این اساس می پردازیم:
– رگولاتور های گازهای صنعتی
عموما درجه خلوص این نوع گازها پائین بوده و زیر ۵٫۰ می باشد یعنی کمتر از %۹۹٫۹۹۹ – این نوع گازها معمولا غیر خورنده بوده (مانند گازهای جوش و برش) لذا در ساخت رگولاتورهای این گروه از فلز برنج ساده استفاده می شود.
– رگولاتورهای گازهای خالص (گرید آزمایشگاهی) با درجه خلوص ۵٫۰ و ۶٫۰
درجه خلوص این گازها ۵٫۰ الی ۶٫۰ می باشد یعنی بین ۹۹٫۹۹۹% تا %۹۹٫۹۹۹۹ – این نوع گازها معمولا در آزمایشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گیرند و در انواع غیر خورنده، خورنده و سمی تقسیم بندی می گردند. در عین حال تقسیم بندی فرعی دیگری نیز وجود دارد که گازها را به آتش گیر، غیر آتش گیر و اکسید کننده طبقه بندی می نماید. برای کنترل فشار گازهای غیر خورنده و غیر سمی نیازی به استفاده از رگولاتورهای استنلس استیل نیست لذا برای این نوع گازها رگولاتورهای برنجی یا برنجی آبکاری شده کفایت می نماید ولی دیافراگم این نوع رگولاتورها نیز علیرغم غیر خورنده بودن گاز به دلایلی که در ذیل در خصوص لزوم حفظ خلوص گازها اشاره خواهد شد می بایست از جنس استنلس استیل یا هستلوی (Hastelloy C276) باشد.
نکته مهمی که در مورد رگولاتورهای گازهای خالص آزمایشگاهی می بایست توجه نمود حفظ درجه خلوص گاز طی فرآیند کاهش فشار در رگلاتورها می باشد. متاسفانه بعضا دیده می شود برای کاهش فشار گازهای آزمایشگاهی خالص که عموما قیمت های بالایی نیز دارند به دلیل عدم آشنایی و مهارت کافی از رگولاتورهای صنعتی مانند رگولاتورهای مخصوص گازهای جوش و برش استفاده می شود که به لحاظ فنی انتخاب صحیحی نبوده و در اغلب اوقات علاوه بر کاهش ایمنی باعث کاهش و تغییر درجه خلوص گاز شده لذا نتایج آزمایشات را با خطا مواجه می سازد بدون آنکه کاربر قادر به تشخیص محل اصلی اشکال شود! بنابراین قویا توصیه می گردد برای این دسته از گازها از رگولاتورهای مخصوص گازهای آزمایشگاهی استفاده شود. جهت تست نشتی این نوع رگولاتورها از گاز هلیم (هلیوم) استفاده می شود. درجه نشتی (Leak rate) در حدود ۱×۱۰-۸ mbar.l/S است.
– رگولاتورهای مخصوص گازهای خورنده و سمی
رگولاتورهای این گروه با توجه به نوع و طبقه بندی گاز انتخاب می شود بعنوان مثال برای کنترل فشار سیلندرهای گازهای با خاصیت خورندگی یا سمی حتما می بایست از رگولاتورهای نوع استنلس استیل ۳۱۶L استفاده نمود. همچنین به جهت تماس مداوم و پر فشار گاز با دیافراگم رگولاتورها در ناحیه (Wetted Area) داخل رگولاتور می بایست دیافراگم این نوع رگولاتورها از استنلس استیل ۳۱۶L یا حتی از متریال مقاومتر مانند هستلوی (Hastelloy C276) ساخته و تولید شود. سایر قطعات رگولاتورها در این گروه نیز از اهمیت ویژه ای برخوردارند مانند نوع جنس واشرها و مواد آب بند کننده (Sealing Materials) که می بایست با نوع گاز سازگار باشد. البته لازم به ذکر است در انتخاب نوع جنس رگولاتورها می بایست به عوامل محیطی نیز توجه نمود. بعنوان مثال اگر رگولاتوری ناچارا در محیط خورنده ای قرار دارد در این حالت نیز علیرغم غیر خورنده بودن گاز داخل سیلندر می بایست برای افزایش ایمنی و نیز طول عمر رگولاتور از رگولاتورهای استنلس استیل استفاده نمود.
– رگولاتورهای گازهای فوق خالص (Ultra High Purity Gases)
درجه خلوص این گازها ما بین گرید ۶٫۰ و ۷٫۰ است یعنی مابین %۹۹٫۹۹۹۹ و % ۹۹٫۹۹۹۹۹ – این نوع گازها عموما مصارف خاص و ویژه ای کاربرد دارند مانند تولید نیمه هادی ها، تکنولوژی فیبر نوری و کاربردهای لیزر. رگولاتورهای این گروه کاملا متمایز و خاص بوده لذا می بایست مناسب و سازگار با ماهیت گازهای مورد استفاده در این صنایع باشد بنابراین از حساسیت بیشتری برخوردارند. متریال بکار رفته در این رگلاتورها از جنس Remelted stainless steel با سطوح الکتروپولیش می باشد. جهت تست نشتی این نوع رگولاتورها نیز از گاز هلیم (هلیوم) استفاده می شود. درجه نشتی (Leak rate) می بایست در حدود ۱×۱۰-۹ mbar.l/S باشد.
– رگولاتور و مانومترهای مخصوص گازهای طبی
همانطور که از نام این گروه پیداست این رگولاتورها جهت کنترل و تنظیم فشار سیلندرهای گازهای طبی و بیمارستانی مانند اکسیژن طبی (O2) و گاز بیهوشی (نیتروز اکساید: N2O) مورد استفاده قرار می گیرند.
۲- طبقه بندی رگولاتورهای گاز بر اساس محل نصب
رگولاتورهای گاز معمولا بر اساس نوع کاربرد و محل نصب به گروه های اصلی ذیل طبقه بندی می گردند:
-
رگولاتورهای سرکپسولی / سر سیلندری
-
رگولاتور های بین خطی- قابل نصب در میان خطوط لوله و تیوب
-
رگولاتور های نقطه مصرف – قابل نصب در انتهای خطوط گاز رسانی
-
پانل های کنترل گاز دستی
-
پانل های کنترل گاز نیمه اتوماتیک
-
پانل های کنترل گاز تمام اتوماتیک
۳- طبقه بندی رگولاتورهای گاز بر اساس میزان دقت در فشار خروجی
طبقه بندی دیگر رگولاتورهای گاز بر اساس میزان دقت و ثبات فشار گاز در خروجی رگولاتور ها می باشد. بر این اساس رگولاتورها به سه دسته اصلی ذیل تقسیم بندی می گردند: